هر خودرویی باید در مقابل تغییر مسیر حرکت در پیچ‌های جاده، انعطاف‌پذیر بوده و توانایی مواجه با آنها را داشته باشد. کمک فنرها علاوه بر دفع ضربات و جلوگیری از انحراف خودرو، توانایی‌های دیگری نظیر، تنظیم زوایای چرخ‌ها در حالت صحیح، ثابت نگه‌داشتن ارتفاع خودرو در حد معین و استاندارد، حفظ سطح تماس تایرها با سطح جاده را نیز دارا هستند. دفع ضربات این کار با تبدیل انرژی جنبشی حاصل از نوسانات فنر و سیستم تعلیق و تبدیل آن به انرژی گرمایی (حرارتی) در کمک فنر انجام می‌گردد.
زمانی که باور کردید کمک فنرها در 20.000 کیلومتر پیمایش خودرو حداقل یک میلیون بار حرکت عمودی دارند متوجه اهمیت عملکرد صحیح کمک فنرهای خودرو می‌شوید. این عملکرد ایمنی، راحتی و اطمینان در رانندگی را برای شما به ارمغان می‌آورد.
رانندگان خودرو به طور کلی اطلاعات کمی درباره کمک فنر و نقش مهم آن در ایمنی خودرو دارند. آنچه که باید بدانیم نقش کمک فنر به عنوان جزیی از سیستم تعلیق می‌باشد که به صورت اتصال قابل ارتجاع (الاستیک) بین چرخ و اتاق خودرو قرار دارد. کمک فنر از بدنه خودرو در برابر تکان‌ها و شوک‌های حاصل از حرکت خودرو در سطوح ناهموار جاده‌ها محافظت می‌کند.
وظیفه کمک فنر
عملکرد سیستم تعلیق و کمک فنرها اغلب با هم اشتباه می‌شوند. کمک فنرها حرکت بالا و پایین رفتن سیستم تعلیق و بدنه را برای ایجاد یک حرکت یکنواخت تنظیم می‌کنند. وظیفه اصلی کمک فنر کنترل حرکات فنر و سیستم تعلیق است به طوری که در کمک فنر پیستونی که به انتهای میله پیستون نصب شده است با بالا و پایین رفتن چرخ در سیلندر حرکت کرده و با عبور دادن روغن از یک طرف پیستون به طرف دیگر آن از طریق مسیرهای تعبیه شده، سرعت حرکت فنر و سیستم تعلیق را کند کرده و نیروی مقاومی در مقابل این حرکت ایجاد می‌کند. مقدار این نیرو به سرعت حرکت پیستون، اندازه و تعداد سوراخ‌های آن بستگی دارد.
اهداف عمده به‌کارگیری کمک فنر در خودرو
کمک فنرها براساس یک روش و قاعده مشخص برای مستهلک‌نمودن ارتعاشات طراحی شده‌اند که این طراحی همزمان با طراحی خودرو انجام می‌پذیرد. به‌طورکلی دو دلیل اصلی جهت به‌کارگیری کمک فنرها در وسایل نقلیه موتوری مطرح است؛ اول ایمنی حرکت که در این حالت تماس چرخ با سطح جاده تامین می‌شود و دوم راحتی حرکت که در این حالت ارتعاشات بدنه خودرو به حداقل کاهش می‌یابد.
کمک فنرها مصرف‌کننده انرژی بوده و انرژی جنبشی را تبدیل به انرژی حرارتی می‌کنند. انرژی اضافی تولید شده در اثر حرکت تایر و فنرها بر روی سطح زمین توسط کمک فنر جذب و باعث محدودشدن ارتعاش چرخ‌ها می‌شود. هم‌چنین از انتقال ارتعاشات مخرب به بدنه خودرو جلوگیری کرده و راحتی سرنشینان را تأمین می‌کنند.
کمک فنرها در 3 وضعیت زیر مؤثرند:
ترمزگیری: در صورتی که کمک فنرها ضعیف باشند فاصله توقف خودرو در اثر ترمزگیری بیشتر می‌شود. این فاصله حتی زمانی که ترمزگیری در جاده‌های ناهموار باشد افزایش می‌یابد.
پیچ‌های جاده: در صورتی که کمک فنرها در شرایط نامطلوبی قرار داشته باشند در هنگام حرکت در پیچ‌ها، خودرو بیش از حد به زمین نزدیک شده در این حالت سیستم تعلیق کاملا تحت فشار قرار می‌گیرد. هم چنین قدرت فرمان‌پذیری خودرو کاهش می‌یابد.
سایش تایرها: در صورتی که کمک فنرها در شرایط استاندارد قرار نداشته باشند تایرها تحت فشار بیش از حد قرار می‌گیرند. در این حالت آج تایرها به مرور از بین رفته و سایش آنها بیشتر می‌شود. به عبارت دیگر کمک فنرها می‌توانند با تنظیم سطح تماس بین تایر و سطح جاده شرایط رانندگی بهتری را فراهم نمایند.
تاثیر عملکرد کمک فنرها بر سایش تایرها و کنترل خودرو
یکی از بخش‌هایی که رانندگی با خودرو را لذت‌بخش می‌نماید عملکرد صحیح کمک فنرهاست.
سایش غیرعادی تایرها و خرابی کمک فنرها بر رفتار و عملکرد خودرو هنگام رانندگی تأثیر به‌سزایی دارد.
خرابی کمک فنرها باعث بروز مشکلات زیر می‌شود:
- عدم کنترل مناسب خودرو در پیچ‌های تند جاده که منجر به انحراف خودرو از مسیر می‌شود.
- لرزش جلوبندی در جاده‌هایی که سطوح ناهموار دارند. این لرزش در غربیلک فرمان نیز احساس شده و در هنگام عبور از ناهمواری‌ها، صداهای بلند و غیرعادی نیز شنیده می‌شود.
- شیرجه رفتن خودرو در حین ترمزهای شدید ممکن است به دلیل خرابی کمک فنرها باشد.
- جهش چرخ‌ها از روی ناهمواری‌ها باعث لغزش و سرخوردن مستمر خودرو می‌شود.
نتیجه اینکه:
تشخیص مستهلک‌شدن کمک فنرها برای بسیاری از تعمیرکاران غیر قابل لمس و مشکل است. پس بهتر است دقت کنید عمر مفید کمک فنرهای خودرو به اتمام نرسیده باشد. وجود مشکل در حفظ تعادل خودرو و انحراف در پیچ‌ها می‌تواند بر اثر خرابی کمک فنرها باشد.
همیشه کمک فنرها را به صورت جفت تعویض نموده و از تعویض تکی آنها خودداری نمایید. در صورتی که از کمک فنر، روغن نشت کند، بلافاصله باید نسبت به تعویض آنها اقدام کرد.
در صورتیکه کمک فنرها بیش از حد فرسوده شوند:
- در هنگام ترمزگیری مسافت توقف افزایش می‌یابد.
- در هنگام پیچیدن سرعت کاهش می‌یابد.
- عمر تایرها نیز کاهش خواهد یافت.
عیب‌یابی کمک فنر
بیشتر رانندگان به کمک فنرها – که یکی از اساسی‌ترین قسمت ایمنی خودرو است- اهمیت چندانی نمی‌دهند. لذا به منظور ایمنی بیشتر اطلاعات ذیل می‌تواند درخصوص شناخت وتشخیص خرابی‌های کمک فنر، مفید باشد.
اگر کمک فنر نشتی دارد حتماً باید نسبت به تعویض آن اقدام نمود.
- بالا و پایین رفتن خودرو به خصوص اگر جاده ناهموار باشد و یا اصطلاحاً شیرجه رفتن خودرو در حین ترمزهای شدید، ممکن است به دلیل خرابی کمک فنرها باشد.
- اگر در سر پیچ، خودرو بیش از حد بپیچد به نحوی که راننده برای کنترل آن دچار مشکل شود، این شرایط ممکن از ناشی از خرابی کمک فنر باشد.
- اگر در حین حرکت خودرو، چرخ‌ها روی جاده با شدت زیادی بالا و پایین بروند، ممکن است از فرسودگی فنرها و کمک ها باشد.
- اگر خودرو بر روی جاده حالت بی‌ثباتی پیدا کند و منحرف شود، ممکن است از فرسودگی کمک فنرها باشد. این امر ایمنی اتومبیل را به شدت تهدید می‌کند.
- اگر قطعات و لوازم مربوط به نصب کمک فنر ترک‌خوردگی و یا تغییر شکل داشته باشند، در زمان شتاب‌گرفتن، ترمزکردن و یا عبور از ناهمواری‌های سطح جاده، باعث ایجاد صدای غیرعادی می‌شوند. بنابراین هرچه زودتر باید نسبت به تعویض بوش‌ها اقدام شود. در غیر این صورت ایمنی خودرو به شدت کاهش پیدا می‌کند.
- حمل بار اضافی و بیش از حد استاندارد، عامل مهمی در ضعیف‌شدن کمک فنرها است؛ به خصوص زمانی که خودرو در ناهمواری‌های جاده قرار می‌گیرد.
- تایرهایی که از یک سمت (لبه‌های داخل یا خارج) اصطلاحاً ساییده شده باشند، نشانگر عیب در سیستم تعلیق به خصوص درکمک فنرها است که پس از انجام آزمایشات لازم و حصول اطمینان از خرابی کمک فنرها، نسبت به تعویض آنها اقدام نمایید.
منبع : ایساکو